Uyuşturucu ya da uyarıcı madde suçlarında cezalandırmada yalnızca eylemin varlığı değil, aynı zamanda üretilen, ithal edilen veya ihraç edilen maddenin cinsi ve miktarı da dikkate alınmaktadır. Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesinin 2. fıkrası, temel suç tipine ek düzenleme getirerek, madde miktarı ve niteliğinin cezayı artırıcı unsur olduğunu kabul etmiştir. Bu düzenlemeyle yasa koyucu, özellikle yüksek risk içeren maddelerin ve büyük çaplı işlemlerin daha ağır şekilde cezalandırılmasını hedeflemiştir.
TCK 188/2 uyarınca, üretilen, ithal edilen veya ihraç edilen maddenin yoğunluğu veya türünün tehlike arz etmesi halinde cezada artış yapılması gündeme gelir. Eroin, kokain, sentetik kannabinoid türevleri gibi maddelerin üretimi ve taşınması daha sert yaptırımlara tabidir. Yargıtay içtihatları da bu yönde şekillenmiş, madde miktarı ve türü konusunda ayrıntılı standartlar belirlemiştir.
TCK 188/2 Suçunun Yapısal Unsurları
Maddenin Miktarının Önemi
TCK 188/2 fıkrasında, cezanın belirlenmesinde uyuşturucu maddenin miktarına dikkat edileceği öngörülmüştür. Yüksek miktarda uyuşturucu ile işlenen üretim, ithalat veya ihracat suçlarında cezada artırıma gidilmesi zorunludur. Ancak miktar için kesin bir sınır çizilmemiştir; her olayın özelliğine göre değerlendirme yapılması benimsenmiştir.
Yargıtay uygulamasına göre, ticari kullanım eşiğini aşan miktarlarda uyuşturucu bulunması halinde daha ağır cezalar verilmelidir.
Maddenin Türünün Önemi
Madde türü de cezanın artmasına neden olabilecek bir faktördür. Örneğin eroin, kokain, morfin gibi toplum sağlığı açısından ciddi tehlike oluşturan maddeler için ceza artırımı uygulanır. Yargıtay, madde türünün belirlenmesinde laboratuvar analiz raporlarını esas almaktadır.
Özellikle sentetik uyuşturucular ve metamfetamin gibi yüksek bağımlılık riski taşıyan maddeler, ceza artırımı konusunda önemli rol oynamaktadır.
İnfaz Hesaplama
TCK 188/2 Suçunda Cezanın Tayin Edilmesi
Madde miktarına ve türüne dayalı ceza artışı, hakimin takdir alanı içinde olmakla birlikte sınırsız değildir. Yargıtay kararlarına göre:
- Suç konusu maddenin miktarı ve türü net bir şekilde belirlenmeli,
- Bilirkişi veya laboratuvar raporlarıyla maddenin özellikleri ispat edilmeli,
- Gerekçeli kararda artırıma neden olan unsurlar ayrıntılı biçimde açıklanmalıdır.
Bu kriterlere uyulmadığı takdirde artırımlı ceza kararı hukuka aykırı sayılır ve bozma sebebi oluşturur.
TCK 188/2 Suçunda Yargıtay Kararları
Yüksek Miktarda Ele Geçirilen Uyuşturucu Cezayı Artırır
Uyuşturucu madde miktarının fazla olması halinde cezada artırım zorunludur.
Detay: Sanığın üzerinden ticari kullanım sınırını aşan miktarda eroin bulunması nedeniyle cezası artırılarak hüküm kurulmuştur.
Künye: Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2018/7632 E., 2019/4328 K., 23.04.2019.
Maddenin Türü Toplum Sağlığı Üzerinden Değerlendirilir
Maddenin türü, toplum üzerindeki zarar potansiyeline göre ceza tayininde belirleyicidir.
Detay: Sanığın elindeki metamfetamin maddesinin yüksek bağımlılık yapıcı etkisi gerekçesiyle cezada artırıma gidilmiştir.
Künye: Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 2017/5943 E., 2018/8275 K., 22.11.2018.
Uyuşturucu Maddenin Saflık Düzeyi Ceza Artırımında Etkendir
Maddenin saf oranı yüksekse tehlikesi artar ve cezanın yükselmesine sebep olur.
Detay: Elde edilen kokain maddesinin çok yüksek saflıkta olduğu saptanmış ve cezada artış uygulanmıştır.
Künye: Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2015/9374 E., 2017/11840 K., 12.12.2017.
Sentetik Kannabinoidlerin Büyük Miktarda Taşınması Cezayı Artırır
Sentetik uyuşturucu miktarının fazla olması cezanın ağırlaştırılmasına yol açar.
Detay: Sanığın aracında kilogram seviyesinde sentetik kannabinoid ele geçirilmiş ve cezası artırılmıştır.
Künye: Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2016/4831 E., 2017/7659 K., 19.10.2017.
Madde Türü ve Miktarı Açıkça Belirtilmeden Ceza Artırımı Yapılamaz
Gerekçesiz artırımlar hukuka aykırıdır.
Detay: İlk derece mahkemesi “çok miktarda madde” ifadesiyle gerekçesiz ceza artırımına gitmiş, Yargıtay tarafından karar bozulmuştur.
Künye: Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 2017/4325 E., 2018/9453 K., 03.07.2018.
TCK 188 Uyuşturucu Madde Ticareti Suçu
TCK 188/2 Suçunun Benzer Suçlarla Kıyaslanması
| Kriter | TCK 188/1 | TCK 188/2 |
|---|---|---|
| Temel Eylem | İmalat, ithalat, ihracat | İmalat, ithalat, ihracat |
| Ceza | 20 yıl ve üzeri hapis | 20 yıl ve üzeri hapis + madde miktarı/türü artırımı |
| Etki Kriteri | Salt hareket | Hareket + madde niteliği/miktarı |
| Gerekçe | Suçun oluşumu yeterlidir | Artırımlı ceza için somut gerekçe zorunlu |
TCK madde 188/2 Uyuşturucu Suçlarında Savunma Yöntemleri
TCK 188/2 hükmüyle birlikte, uyuşturucu ve uyarıcı madde suçlarında madde miktarı ve türü doğrudan cezalandırmaya etkili faktör haline getirilmiştir. Böylelikle toplum sağlığına daha büyük tehdit oluşturan maddelerin üretimi, ithalatı ve ihracatı daha ağır yaptırımlarla karşılık bulmuş ve ceza bireyselleştirilmiştir. Yargıtay kararları da, madde miktarı ve türünün ceza artırımına etkisinin açık, somut ve ispatlı gerekçelerle desteklenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Uygulamada en dikkat edilmesi gereken husus, artırıma dayanak gösterilen gerekçelerin mutlaka detaylı biçimde ortaya konulmasıdır.
