Günümüzde, teknolojinin hızlı gelişimiyle birlikte sosyal medya, iletişim ve etkileşim alanında devrim niteliğinde bir değişim yaratmıştır. Bu dijital platformlar, kullanıcıların düşüncelerini, duygularını ve görüşlerini özgürce ifade etmeleri için geniş bir mecra sunarken, aynı zamanda kişisel haklarına yönelik saldırıların ve suçların da ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu suçların içinde öne çıkanlardan biri de sosyal medya üzerinden hakaret suçudur.
Hakaret Suçu
Hakaret, bireyin onur, şeref veya saygınlığını rencide eden söz, yazı, görüntü veya davranışlarla ifade edilen suçlamalardır. Sosyal medya üzerinden gerçekleştirilen hakaret suçları, yazılı ifadeler, tweetler, yorumlar, videolar veya görseller aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Ancak, bu tür suçlar artık sadece bireysel düzeyde değil, toplumsal düzeyde de önemli sonuçlara neden olabilmektedir.
Sosyal medya platformları, hakaret suçunun işlenmesi için geniş bir alan sağlamaktadır. Bu suç özellikle popüler sosyal medya platformları olan Instagram, Twitter ve Facebook gibi mecralarda sıkça karşımıza çıkmaktadır. İşlenen suçların yazılı ifadeler, görseller ve videolar gibi farklı formatlarda gerçekleşmesi, suçun yaygınlığını artırmaktadır.
Bu makalede, sosyal medyanın popülaritesinin artışıyla birlikte artan hakaret suçu vakalarına odaklanarak, suçun tanımı, mahiyeti ve etkileri üzerinde detaylı bir inceleme sunulacaktır. Türk Ceza Kanunu’nda hakaret suçunun hükümlerine yer veren madde incelendiğinde, sosyal medya aracılığıyla işlenen hakaret suçlarının niteliği ve boyutları ele alınacaktır. Bu şekilde, okuyuculara sosyal medyanın etkisi altında meydana gelen hakaret suçu olgusunun anlaşılmasına yönelik bir bakış açısı sunulacaktır.
Sosyal Medyada Hakaret Suçunun Özellikleri
Sosyal medya platformlarındaki paylaşımların anında yayılması, suçun etkisinin daha geniş bir kitleye ulaşmasına neden olabilir. Bu tür suçlar hem bireysel hem de toplumsal düzeyde etkiler doğurabilir. Ayrıca, internet üzerinde tamamen silinmesi her zaman mümkün olmayabilir.
Türk Ceza Kanunu’nun Hakaret Suçunu Düzenleyen Maddesi
Türk Ceza Kanunu‘nun 125. maddesi, hakaret suçunu düzenlemektedir. Bu maddeye göre, bir kişiye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir eylem veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle o kişinin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için ise fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
Hangi İfadeler Hakaret Suçu Kapsamındadır?
Hakaret suçu, ifade özgürlüğü ve kişilik hakları arasındaki hassas dengeyi sorgulayan ve sosyal medya gibi yeni iletişim kanallarının etkisiyle farklı boyutlara taşınan bir suç türüdür. Hangi ifadelerin hakaret suçu kapsamına gireceği belirlemek, kanunun genel ifadeleriyle çerçevelendirilse de somut olayın özellikleri ve hukuki içtihatlar bu sınırların çizilmesinde etkili olmaktadır.Hakaret suçu çok çeşitli şekillerde işlenebilir. Hakaret suçunu oluşturabilecek ifadelerin kanunda birer birer sayılması mümkün değildir.
Hakaret suçu, bireyin onur, şeref ve saygınlığını hedef alan ifadelerle şekillenir. Ancak ifade özgürlüğü, demokratik toplumlarda önemli bir değer olarak kabul edilirken, bu özgürlüğün sınırları da tartışma konusudur. İfade özgürlüğü ile kişilik hakları arasındaki bu denge, özellikle sosyal medyanın hızlı ve yaygın etkileşimiyle karmaşıklaşmaktadır.
Hakaret suçu, somut eylem veya olguları isnat ederek veya sövme yoluyla bir kişinin onur, şeref ve saygınlığına saldırılmasıyla ortaya çıkar. Örneğin, “gerizekalı” gibi ifadeler, bu suçun sınırları içerisinde değerlendirilir. Sosyal medya üzerinden yapılan hakaretlerde, yazılı ifadeler, tweetler, yorumlar, videolar veya görseller bu suçu oluşturabilir.
Belirtmek gerekir ki kişilerin fiziksel görünüşleri üzerinden ya da önceden işlemiş oldukları suçlarla ilişkilendirilerek de bu suç yaygın olarak işlenmektedir.
Unutulmaması gereken bir nokta, kişinin fiziksel görünümü dışında kanıtlanabilir diğer durumların bu suç kapsamına girmeyeceğidir. Örnek olarak, bir kişiye “Sen bir hırsızsın, paramı çaldın” gibi bir ifade sonrasında bu iddiagerçekten kanıtlanabilirse, bu hakaret suçunu oluşturmaz.
Ancak daha önce suç işlemiş bir kişiye aynı suçu atfeden ifadeler de hakaret suçunun oluşmasını engellemez.
Kaba olabilecek ancak hakaret içermeyen ifadeler ise genellikle hakaret suçunu oluşturmaz.
Sıkça mera konusu olan bir diğer nokta da beddualardır. Sosyal medyada yapılan beddualar genellikle hakaret suçunu oluşturmaz. Yargıtay kararlarına göre, “Allah belanı versin” gibi ifadeler genellikle hakaret suçunu oluşturmaz.
Bu yazımızla bağlantılı olarak daha önce yazmış olduğumuz Hakaret suçu, cezası ve unsurları başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Sosyal Medya Aracılığıyla Hakaret Suçu Nasıl İspatlanır?
Sosyal medya aracılığıyla işlenen hakaret suçu, bilişim sistemleri kullanılarak işlenir. Dolayısıyla delil elde edilebilecek araçlar genellikle cep telefonu, bilgisayar ya da tablettir.
Hakaret suçunun sosyal medya aracılığıyla işlenmesi durumunda, iletişimin dijital izleri nedeniyle delil toplama ve mahkemelerde hukuki ihtilafın yönetimi daha da karmaşık hale gelir. Türk Ceza Kanunu’nun 125/2 maddesine göre, hakaret suçunun ileti yoluyla işlenmesi halinde cezai yaptırım öngörülmüştür. İleti olarak kabul edilen platformlar arasında Instagram, Facebook, Twitter, direkt mesaj yoluyla iletişim gibi çeşitli dijital mecralar bulunur. Ancak ileti yoluyla hakaretin cezai sorumluluk doğurabilmesi için iletilen ifadelerin amacının hakaret içerdiğinin somut olarak kanıtlanması gereklidir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, ileti yoluyla hakaretin huzurda ceza gibi cezalandırabilmesi için sanığa iletilme kastı ile gönderilmiş olması gerekir.
Avukatlarımız tarafından daha önce yazılan ve söz konusu yazı ile ilgili olan özel hayatını gizliliğini ihlal suçu başlıklı makalemizi de buradan okuyabilirsiniz.
Eleştiri Ve Hakaret Arasındaki Fark
Eleştiri ve hakaret arasındaki ince çizgi, özellikle sosyal medya ortamında belirginleşir. Eleştiri, ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilirken, hakaret suçu ise kişilik haklarının ihlal edildiği bir suç olarak kabul edilir. Yerleşmiş AYM ve AİHM içtihatlarına göre, kamuoyu tarafından bilinen ve göz önünde bulunan kişilere yönelen eleştiriler, diğer kişilere yönelen eleştirilere göre daha ağır nitelikte olabilir. Ancak bu tür eleştiriler, ağır hakaret olarak nitelendirilmemelidir.
Twitter Üzerinde Retweet Hakaret Suçu Oluşturur Mu?
Retweet, diğer bir kullanıcının paylaşımını kendi hesabınızda yeniden paylaşmayı ifade eder. Retweet aracılığıyla paylaşılan içeriğin gerçekliği ve retweet\’i yapan kişinin niyetine bağlı olarak, bazı yargı kararlarına göre retweet\’i yapan kişi hakaret suçundan cezai sorumluluk taşıyabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, retweet tek başına bir suçun varlığını kanıtlamak için yeterli değildir; suç sorumluluğu her bir olay bağlamında ayrı ayrı değerlendirilmelidir.
Hakaret Suçu Cezası Ne Kadardır?
Türk Ceza Kanunu\’nun 125. Maddesi\’ne göre; bir kişiye yönelik olarak onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir eylem veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle o kişinin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun yokluğunda hakaretin cezalandırılabilmesi için eylemin en az üç kişiyle bir araya gelerek gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.
Aynı zamanda, eylemin mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görsel bir ileti ile işlenmesi halinde yukarıda bahsedilen cezaya hükmedilir.
Hakaret suçunun cezası aşağıdaki durumlarda daha da artar:
a) Kamu görevlisine görevi nedeniyle hakaret edilmesi durumunda,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inançlarını açıklamasından, değiştirmeye çalışmasından, yaymaya çalışmasından veya mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun şekilde davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal kabul edilen değerlere hakaret edilmesi durumunda,
Bu tür durumlarda ceza alt sınırı bir yıldan az olamaz.
Ayrıca, hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda bir oranında artırılır. Kamu görevlilerine görevleri nedeniyle hakaret edilmesi durumunda, suç kurul üyelerine karşı işlenmiş sayılır. Ancak bu durumda zincirleme suç hükümleri uygulanır.
Sosyal Medya Aracılığıyla İşlenen Hakaret Suçunda Dava Nasıl Açılır?
Hakaret suçunun internet ortamında işlenmesi durumunda suçun aleniyet kazanması da söz konusu olabilir. Alenen işlenen hakaret suçları için öngörülen ceza miktarı normal hakaret suçlarına göre daha ağır olabilir. Ayrıca, TCK madde 125/4\’e göre hakaretin alenen işlenmesi durumunda verilecek ceza oranı 1/6 oranında arttırılmaktadır.
Hakaret suçunun ispatlanması için önemli delillerden biri, hakaret içerikli paylaşımın sosyal medya hesaplarından ekran görüntüsü alınarak saklanmasıdır. Bu görüntüler, suçun işlendiğini kanıtlamada kullanılabilir.
Sosyal medya üzerinden gerçekleştirilen hakaret suçlarına karşı dava açabilmek için öncelikle suçun işlendiği kanıtlanmalıdır. Bunun için paylaşılan içeriğin URL adresi ve ekran görüntüsü gibi dijital deliller kullanılabilir. Aynı zamanda, suçun işlendiği IP adresi de tespit edilerek davanın temeli güçlendirilebilir.
Hakaret suçunun mağduru durumundaysanız ve bu suçun işlendiğine dair somut kanıtlara sahipseniz, yerel Cumhuriyet Savcılığı\’na başvuruda bulunarak dava açılmasını talep edebilirsiniz.
Sosyal Medya Aracılığıyla Karşılıklı Hakaret Suçu Halinde Cezai Yaptırım Olur mu?
Türk Ceza Kanunu’nun 129/3. maddesine göre, internet üzerinden işlenen hakaret suçunun iki kişi tarafından karşılıklı olarak işlenmesi durumunda “karşılıklı hakaret suçu” meydana gelir. Bu suçun gerçekleşebilmesi için karşılıklı hakaretlerin aynı zaman diliminde gerçekleşmesi zorunlu değildir.
Karşılıklı hakaret suçunun işlenmesi durumunda hâkim, taraflardan birine ya da her iki tarafa ceza verme seçeneğine sahiptir. Ayrıca hâkim, cezayı 1/3 oranına kadar indirme yetkisine de sahiptir. Bu durum, suçun işlenme şekli, tarafların tutumu ve diğer dikkate alınması gereken faktörlere bağlı olarak değerlendirilir. Böylece hâkim, adil bir şekilde ceza uygulamasını yapabilir.
Sosyal Medya Üzerinden Hakaret Suçunda Şikayet, Zamanaşımı Ve Uzlaştırma Süreci
Sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçları, temelde takip edilmesi şikâyete bağlı suçlar kategorisine girer. Mağdur, hakaret eden kişi ve hakareti öğrendiği tarihten itibaren başlayarak 6 ay içerisinde şikâyet hakkını kullanmak zorundadır. Aksi halde şikâyet hakkını kaybetme riski ile karşı karşıya kalır. Yani özetle şikâyet hakkı, en geç dava zamanaşımı süresi içinde kullanılmalıdır.
Farklılık arz eden bir durum ise kamu görevlisine görevinden dolayı işlenen hakaret suçu (TCK m.125/3) şikâyete tabi değildir. Dolayısıyla, kamu görevlisine yönelik hakaret suçunun işlenmesi durumunda herhangi bir şikâyet süresi sınırlaması bulunmaz. Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu vuku bulduğunda cumhuriyet savcılığı resen soruşturma başlatır.
Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu dışında kalan tüm hakaret suçları (TCK md.125/1-2-3), taraflar arasında uzlaştırma prosedürünün uygulanmasını gerektiren suçlar arasında yer alır. Bu tür suçlar için, soruşturma aşamasında veya kovuşturma aşamasında uzlaştırma prosedürü öncelikle uygulanmalıdır. Uzlaşma sağlanamazsa, soruşturma veya yargılama sürecine devam edilir.
Yargılama süreci ise genellikle asliye ceza mahkemelerinde gerçekleştirilmektedir.
Sonuç
Emef Hukuk ve Danışmanlık Ofisi, kayseri avukat olarak, ceza hukuku alanında uzman kadrosu ve deneyimli avukatları ile hizmet vermektedir. Kayseri ceza avukatı olarak bu zamana kadar bir çok müvekkiline etkin ve çözüm odaklı yaklaşımlar sunarak bir hak mağduriyeti yaşanmaması adına mücadele etmiştir. Sizler de ceza hukuku alanında karşılaştığınız hukuki sorunlarınıza karşı bizlere iletişim bilgilerimiz üzerinden ulaşarak danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.
